چکیده

محققان بر این باورند که ما اکنون در عصر اطلاعات زندگی می کنیم، عصری که در آن دانش و اطلاعات ضرورتی اجتناب ناپذیر به حساب می آیند، دلیل پیدایش این عصر، فناوری های جدیدی است که تحت عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات  )فاوا(  شناخته می شوند  با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و به کاربری فاوا ^[1] برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. جوامع و سازمان های امروزی برای رویارویی بهتر با جامعه اطلاعاتی و استفاده بهینه از فناوری جدید، نیاز دارند تا به تحلیل شرایط و ارزیابی وضعیت موجود خویش در ارتباط با کاربرد فاوا پرداخته و این تحلیل را مبنای برنامه ریزی برای نیل به وضعیت مطلوب قرار دهند. آمادگی الکترونیکی و ابزارهای سنجش آن این فرصت را در اختیار سیاستگذاران سطوح خرد و کلان قرار می دهد تا نقاط ضعف و قوت سازمان ها و جوامع خویش را شناخته و زمینه پذیرش این فناوریها را فراهم کنند. آمادگی الکترونیک به عنوان یک ابزار تجزیه و تحلیل محیطی، فرصتها و تهدیدهای محیط را شناسایی کرده و با بیان نقاط ضعف و قوت جوامع و سازمانها، الگویی از میزان آمادگی الکترونیک آنها ارائه می نماید . بررسی میزان آمادگی الکترونیکی  بانک ملی استان گیلان از دیدگاه خبرگان هدف اصلی پژوهش می باشد. این پژوهش براساس طرح تحقیق از نوع توصیفی و براساس هدف از نوع کاربردی است. جامعه آماری خبرگان یعنی افرادی هستند که اطلاعات کافی و لازم را در زمینه فعالیت های بانک در مسائل تجارت الکترونیک و در نهایت امر آمادگی الکترونیکی دارند، افرادی که در اداره انفورماتیک سرپرستی امور شعب بانک ملی مشغول به کار هستند و همچنین رؤسا و معاونین شعب درجه 1 و درجه 2 و درجه 3 در شهر رشت در نظر گرفته شده اند، که در مجموع جامعه  80 نفر بوده و با روش غیر احتمالی در دسترس تعداد 76 عدد پرسشنامه ای که شامل 30 سوال بود توزیع شد که از این بین 68 پرسشنامه قابل استفاده بوده است . جهت تجزیه و تحلیل ، از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که متغییر های تحقیق در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است و تنها متغیر آمادگی منابع انسانی (کارکنان) و فرهنگی پس از تجزیه و تحلیل نشان داد که آمادگی لازم را دارا نمی باشد. در پایان نیز پیشنهاداتی بر اساس نتایج تحقیق و همچنین پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده ارایه شده است.

کلید واژه : فناوری اطلاعات ، تجارت الکترونیک ، مدل آمادگی الکترونیکی ، بانکداری الکترونیکی

 1-1 ) مقدمه

بدون تردید امروز در انقلابی ترین دوره تاریخ بسر می بریم و تحول دائمی به واقعیت انکارناپذیر و اساسی حیات بشر بدل شده است . آنچه زمینه چنین تغییر و تحول ژرف و شگرفی را پدید آورده و انقلاب سوم تاریخ بشر را از دو انقلاب نخست آن متمایز ساخته، دستاوردهای فناوری جدید و متأخر بشری است؛ دستاوردهایی که با عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات (فاوا) شناخته می شوند. ( Menoua  , Taylor ,  2006 ; Kauffman , Kumar, 2008 ) با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و بکارگیری فاوا برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. (رضایی کلید بری ، داوری ، ایمانی  1391 )

برای بکارگیری موثر تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، کشورها باید به آمادگی مطلوب در زمینه های زیرساخت، فراهم بودن دسترسی به تکنولوژی مذکور برای بخش عمده ای از جمعیت کشور و چارچوب مناسبی از قوانین و مقررات برای استفاده از این تکنولوژی دست یابند . الزامات دست یابی به این اهداف گسترش ظرفیت های موجود با سرعت چشم گیر است.  این ظرفیت با میزان آمادگی کشور یا سازمان یا به عبارتی با آمادگی الکترونیکی سنجیده می شود.  آمادگی الکترونیکی به معنای میزان و اندازه مشارکت هر جامعه یا سازمان در فضای شبکه ای است.  با ارزیابی میزان آمادگی الکترونیکی سازمان ها، جوامع می توانند وضعیت موجود خود را از ابعاد مختلف توسعه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات مورد بررسی قرار دهند و با برنامه ریزی بر روی شاخص ها ومعیارهای مرتبط، سطح مطلوبیت آنها را ارتقاء بخشند.  بنابراین در راستای آمادگی الکترونیکی در سطح ملی باید در سطح سازمانها نیز این آمادگی گسترش یابد. (باقری نژاد، ستاری، 1391)

با توجه به مطالب بیان شده در این فصل به بیان مساله، چارچوب نظری، فرضیه‌ها، سوالات و اهداف و اهمیت و ضرورت، تعریف متغیرها و قلمرو تحقیق پرداخته می‌شود.

1-2 ) بیان مسئله

محققان بر این باورند که ما اکنون در عصر اطلاعات زندگی می کنیم، عصری که در آن دانش و اطلاعات ضرورتی اجتناب ناپذیر به حساب می آیند، دلیل پیدایش این عصر، فناوری های جدیدی است که تحت عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات  )فاوا(  شناخته می شوند  با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و به کاربری فاوا ^[2] برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. (رضایی کلید بری ، داوری ، ایمانی  1391 )

در این میان بانک ها نیز با حرکت به سوی بانکداری الکترونیکی و عرضه خدمات مالی جدید، نقش شایان توجّهی در افزایش حجم تجارت الکترونیکی ایفاء می نمایند. (حسن زاده و الهی،1387، ص 266)  همچنین توجّه به نیازهای انفورماتیکی بانک ملّی ایران به عنوان بزرگترین بانک جهان اسلام همواره مورد توجّه ویژه مدیریت شرکت خدمات انفورماتیک و کادر متخصّص آن بوده است تا جایی که حداکثر توان کارشناسی خود را در جهت رفع کمبودها و نقایص فنّی بکار گرفته تا با توجّه به روند حداکثری رشد فعّالیتهای این بانک، توان پردازشی، نرم افزاری و سخت افزاری خود را ارتقا بخشد، با توجّه به افزایش قابل توجّه تراکنش های سیستمی بانک ملّی ایران و تجربه 8 دوره واریز یارانه ها  )که بیش از 25 درصد سهم واریزی کل بانک های کشور را شامل می شود(  ارتقاء تجهیزات سخت افزاری مرکز و به روز رسانی نرم افزارهای سیستمی، اجتناب ناپذیر می نمود. (اتوماسیون بانک ملی ایران،1390،ص 31). کاربرد فنّاوری اطلاعات در بانکداری نوین، ارائه خدمات شبانه روزی  در دورترین نقاط را تبدیل به یکی از ابتدایی ترین خواسته های مشتریان نموده و نپرداختن به آن منجر به حذف بانکها از عرصه رقابت خواهد شد. ( خوشه چین،1390،ص 137)

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک سلاح کلیدی در جنگ علیه فقر جهانی به حساب می آید. در صورت استفاده مناسب از این فناوری، پتانسیل عظیمی برای کشورهای در حال توسعه ایجاد می شود. این کشورها می توانند با استفاده ی مناسب از فناوری اطلاعات و ارتباطات، بر موانع توسعه غلبه و مهم ترین مسائل اجتماعی خود را شناسایی کنند. آنها می توانند مؤسسات دموکرات، انتشارات آزاد و کسب و کارهای داخلی خود را تقویت کنند، اما برای جذب منافع ایجاد شده به وسیله ی فناوری اطلاعات و ارتباطات می بایست این فناوری پیاده سازی و از آن استفاده ی کارآمد شود. از سوی دیگر کشورها با این تهدید مواجه اند که چنانچه شکاف دیجیتالی رو به رشد در داخل کشور، یا میان کشور خود با سایر کشورها را شناسایی نکنند دچار عقب ماندگی شوند. این دو موضوع نشانگر جایگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در حال رشد و پیشرفت کشورها است و نیز ضرورت درک صحیح از موقعیت کشور در خصوص دسترسی و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات را به خوبی مشخص می سازد. (حنفی زاده ، خدابخش ،1387)

بنابراین بهره گیری از تحّولات اخیر در فناوری اطلاعات و ابزارهای توانمند ساز تجارت الکترونیک می توان به اهداف مد نظر دست یافت. بانکهای ایران در زمینه تجارت الکترونیک ، کشوری جوان است و تا رسیدن به سطحی قابل قبول از آن، راه درازی در پیش دارد. در این راستا گسترش تجارت الکترونیک و ارایه خدمات مناسب الکترونیکی از سوی سایر سازمان ها منوط بر وجود  بانکداری الکترونیکی قوی و مورد قبول است. در راستای تعیین وضعیت موجود اطلاعاتی راجع به مدلهای آمادگی الکترونیکی ضروری به نظر می رسد. تعاریف متعددی توسط نهادها و سازمانهای مختلف از آمادگی الکترونیکی ارائه شده است. تعریف مدل همکاریهای آسیا و اقیانوسیه از آمادگی الکترونیکی به شرح زیر می باشد: کشوری که برای تجارت الکترونیک آماده است دارای تجارت آزاد، صنعت قانونمند، سهولت در صادرات، هماهنگ با استانداردهای جهانی و توافقنامه های تجاری است. (باقری نژاد، ستاری، 1391)

با توجه به کاربرد وسیع فاوا در سازمانها و بانکهای کشور سوأل اصلی تحقیق به صورت زیر مطرح می شود: سطح آمادگی الکترونیکی بانک ملی استان گیلان از دیدگاه خبرگان به چه میزان است؟

 براي دانلود متن کامل پايان نامه اينجا کليک کنيد.