– تعریف تامین مالی پروژه محور
اصطلاح تامین مالی پروژه محور را اغلب به اشتباه به عنوان شیوه عمومی تامین مالی یک پروژه تعریف می نمایند. تعاریف مصطلح در زمینه تامین مالی پروژه محور بر توانمندی های بهره ور یک واحد اقتصادی(به عنوان مثال یک پروژه) و تامین مالی ساخت و عملیات چنین واحدهایی متمرکز می شوند. به طور کلی یک تامین مالی پروژه محور، تامین مالی یک واحد اقتصادی به گونه ای می باشد که در آن وام دهنده به جریانات نقدی ناشی از عملیات واحد اقتصادی و جریانات نقدی ناشی از دیگر دارایی های واحد اقتصادی به عنوان وثیقه برای بازپرداخت وام پروژه توجه می نماید. در حقیقت این روش، یک روش تامین مالی غیر ترازنامه ای متکی[۱] بر مزیت عملیاتی پروژه می باشد. به عبارت دیگر، مشخصه و ویژگی اصلی تامین مالی پروژه محور، ماهیت عدم اتکاء[۲] و یا اتکا محدود آن به حامیان مالی[۳] و سرمایه گذاران پروژه است.
شیوه تامین مالی پروژه محور را از دو منظر مختلف می توان مورد توجه قرار داد:
- از نظر بخش خصوصی، شرکتی که درصدد است تا پروژه جدید را بدون توسل به اجزای ترازنامه خود تامین مالی کند می تواند با ایجاد یک شرکت مجری پروژه به پیاده سازی و تامین مالی پروژه اقدام کند. با این اقدام، ترازنامه شرکت از ریسک های مرتبط با پروژه های بزرگ مصون خواهد ماند. شرکت مجری پروژه[۴] از لحاظ حقوقی دارای شخصیت حقوقی مستقل از سهامدارانش می باشد.
- از نظر بخش عمومی، دولت دارای منابع نا محدود مالی برای تامین مالی پروژه نمی باشد. ساختار تامین مالی پروژه محور این توانایی را به بخش عمومی می دهد تا با مشارکت بخش خصوصی و استفاده از منابع آن و شرایط موجود به پیگیری اجرای پروژه های زیرساختی بپردازد.
۲-۲-۱-۵- تاریخچه تامین مالی پروژه محور
تامین مالی پروژه محور برای اولین بار در دهه ۱۹۳۰ در زمینه توسعه چاه های نفتی مورد استفاده قرار گرفت که منابع لازم برای بازپرداخت اقساط وام های دریافتی از طریق نقدینگی حاصل از فروش نفت چاه های مذکور تامین می شد. برخلاف سیاست های تامین مالی از محل بدهی(اهرمی)[۵] به شیوه سنتی که ابتدائا با مطالعات مودیلیانی و میلر در سال های ۱۹۸۵ و ۱۹۶۱مطرح و توجهی جدی در ادبیات مالی به آن معطوف گشت، تامین مالی پروژه محور از این حیث که به کسب و کارهای در جریان تخصیص داده نشده و برای تامین مالی پروژه محور به کار می رود، منحصر به فرد می باشد. سرمایه گذاری بخش خصوصی در پروژه های زیرساختی بزرگ امری غیر معمول نمی باشد.قبل از جنگ جهانی اول، این کارآفرینان بخش خصوصی بودند که در تمامی دنیا در زمینه ایجاد بزرگراه ها، جاده ها، پل ها، نیروگاه های برق، سیستم های گازرسانی و آب و فاضلاب سرمایه گذاری می کردند. این گونه پروژه ها عمدتا توسط سرمایه بخش های خصوصی که در پی کسب سود بیشتر ناشی از شرایط ریسکی تر بودند تامین مالی می شد.
در قرن نوزدهم پروژه های بسیار بزرگی همچون احداث کانال سوئز و راه آهن سیبری توسط شرکت های خصوصی تامین مالی و ساخته شد. پس از جنگ جهانی اول و حذف کنترل مستعمراتی، کارآفرین بخش خصوصی حذف و دولت های جدید نسبت به اعطای امتیاز پروژه های جدید به بخش عمومی اقدام نمودند. در این میان سازمان های ارائه دهنده خدمات عمومی به عنوان مشتریان اصلی مطرح شدند.
در طی دوره پس از جنگ جهانی اول در اروپا، دولت ها نسبت به سرمایه گذاری در بازسازی صنایع زیرساختی و ملی آسیب دیده اقدام نمودند. رویکرد سنتی دولت ها در زمینه شناسایی نیازها، سیاستگذاری ها و تدارکات زیرساخت ها از طریق انتشار اوراق قرضه و وام های سنتی کشورهای در حال توسعه توسط سازمان هایی همچون بانک جهانی، بانک توسعه آسیا و صندوق بین المللی پول انجام شد.
تعداد موارد تامین مالی پروژه محور انجام شده در بازارهای نوظهور در سال های ۱۹۹۴،۱۹۹۶،۱۹۹۷ به ترتیب ۵۰،۴۰۰،۳۸۰ مورد بوده اند که ۴۱ درصد جریانات نقدی ایجاد شده در این فاصله زمانی (بین ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸) مربوط به آسیا می باشد. همچنین در سال ۱۹۹۹ در حدود ۷۵ درصد جریانات تامین مالی پروژه محور در جهان در بخش های زیرساختی و انرژی انجام شده است.[۶] هم اکنون تامین مالی پروژه محور به طور فراگیری در تامین منابع مالی مورد نیاز پروژه های بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد به طوری که وام های اعطایی به شرکت ها برای تامین منابع مالی پروژه هایشان در سال ۲۰۰۶ به میزان ۲۰۰ میلیارد دلار رسید.[۷]
تکنیک های تامین مالی پروژه محور به عنوان یکی از ابزار اولیه تامین مالی، گستره وسیعی از واحدهای اقتصادی در سراسر جهان را فرا گرفته است. با وجودی که خاستگاه این نوع تامین مالی به بخش گاز و نفت کشورهای صنعتی مربوط می شود اما با تقاضای بالایی در زمینه های مختلف مواجه شده و این روند تا جایی پیش رفته که تمامی انواع پروژه های زیرساختی حتی با اندازه متوسط (۵ میلیون دلار) نیز می توانند از تامین مالی پروژه محور استفاده کنند.
کاربرد این تکنیک ها نیز با توجه به نوع صنایع و انواع دارایی ها افزایش یافته است. به عنوان مثال، از این تکنیک ها در سطح وسیعی در تامین منابع مالی تولید، ارسال و توزیع برق نیروگاه ها، دارایی های پایین دستی، میان دستی و بالا دستی صنایع نفت و گاز و برای پروژه های پتروشیمی، کاغذ و معدن و تمامی تجهیزات پروژه های زیرساختی شامل جاده سازی و فرودگاه مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از این تکنیک ها به منظور تامین منابع مالی ساخت تانکرها، کشتی های حمل، هواپیما و هر نوعی از تجهیزات تولید، حمل و نقل، کامپیوتر و ارتباطات مورد استفاده قرار می گیرد.
ضمن بررسی روند تکاملی این شیوه تامین مالی متوجه می شویم که عواملی چند در توسعه آن در دهه های اخیر ( از دهه ۱۹۸۰ تا کنون) در زمینه تامین مالی پروژه های زیرساختی اثر گذار بوده اند:
- رشد روز افزون جمعیت و اقتصاد که منجر به توسعه زیرساخت های جدید از جمله در زمینه های جاده، نیروگاه های تولید برق و کارخانجات تصفیه آب شده است.
- بحران مالی به این معنا که بسیاری از کشورهایی که از ظرفیت پایینی در دریافت تسهیلات اعتباری برخوردار بوده و از سویی دیگر دارای منابع بودجه ای پایینی برای تامین مالی پروژه های اساسی می باشند، تامین مالی پروژه هایی را که قبلا توسط بخش عمومی اجرا می شد را به بخش خصوصی واگذار نمایند.
- شرکت های بزرگ بین المللی خصوصا در حوزه نفت و گاز منطقه خاورمیانه در اوایل دهه ۱۹۸۰ و پس از روند نزولی کسب و کار به دنبال راهی برای ایجاد پروژه های جدید بودند.
- رقابت برای بدست آوردن بازارهای جهانی خصوصا میان بازیگران حاضر در صنایع نیرو و حمل و نقل موجب شد تا ضمن اجرای پروژه های مختلف در این حوزه ها به ارائه خدمات خود اقدام نمایند.
- در برخی کشورها به دلایل مختلف سیاسی یا استراتژیک امکان خصوصی سازی کامل برخی بخش ها وجود ندارد و دولت ها تمایلی به واگذاری درایی های دولتی ندارند.
در دهه ۱۹۸۰ همراه با کمک تعدادی از دولت ها و سازمان های بین المللی اعطا کننده اعتبار در توسعه بخش خصوصی نوعی اجماع عمومی در این زمینه به وجود آمد. این امر موجب ترغیب بخش خصوصی در کسب سود و افزایش کارایی و بهره وری از پروژه هایی شد که تا پیش از این توسط بخش عمومی انجام می شد.
پس از این موضوع بود که همه بر نقش پویای بخش خصوصی در تسریع رشد و توسعه اقتصادها صحه گذاشتند. از همین رو هم اکنون بسیاری از کشورها درتلاشند تا تعداد بیشتری از شرکت های بخش خصوصی را با بهره گیری از تکنیک های مختلف تامین مالی پروژه محور به این حوزه جلب نمایند.
این تکنیک ها در بیشتر کشورهای جهان مورد استفاده قرار گرفته و در مواردی نیز شاهد اجرای این تکنیک در زمینه معاملات مطابق با شریعت اسلامی در کشور های خاورمیانه، شمال آفریقا، مالزی و اندونزی و یا دیگر کشورها بوده ایم. چنین روندی در تامین مالی پروژه محور منافع چندی را از جمله موارد زیر در برداشته است:
- امکان پیاده سازی سریع تر پروژه
- کارایی بیشتر در اجرای پروژه
[۱] An “Off Balance Sheet” Method
[۲] Non recourse
[۳] Sponsors
[۴] Special Purpose Vehicle(SPV)
[۵] Leverage Policies
[۶] IFC ۱۹۹۹, Capital Data Project Finance Ware(2000)
[۷] Harvard business school http://www.exed.hbs.edu/programs/pf/print.html
متن فوق تکه ای از این پایان نامه بود
برای دیدن جزئیات بیشتر ، خرید و دانلود آنی فایل متن کامل می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید:
